گريه بر ويرانه

( از قطعه‌های ِ قديمی )

بوستانبانا بر اين بُستان بگری
هان بگری و هان بگری و هان بگری
بوستان را پيش از اين ياد آر ، ياد
وآنگهان بس بيش و صد چندان بگری
رشک ِ رضوان بود اين بُستان ، برو
زار بر فقد ِ بِه از رضوان بگری
بود زين پيش‌ات بسی گُل ، رنگ‌رنگ
رو عزا را ، هر گُلی الوان بگری
بنگر اين زاغ و زغن در های‌و‌هوی
رو چنان‌چون بلبل ِ نالان بگری
ابر چون بر بوستان بارد سرشک
رو سيَه‌بختا چنان باران بگری
آب ِ حيوان‌خورده سروت خشک شد
جاودان بر چشمه‌ی ِ حيوان بگری
کشت ِ دهقان را بسوزانيد برق
همدلی را هم بر اين دهقان بگری
باغ را سامان نمانده‌ست از خزان
هم بر اين باغ و بر آن سامان بگری
بوستان عريان همی‌لرزد به باد
از عيان ظلم ِ خزان ، عريان بگری
رفت جان از باغ و ، از ياران نشاط
بی نشاطا ! هان بر اين بی‌جان بگری
گلستان ، شد کلبه‌ی ِ احزان ؛ بيا
زين سپس بر کلبه‌ی ِ احزان بگری
گاه ِ هجران گشت بلبل را ز گُل
جمله چون بلبل در اين هجران بگری

óó
بار ِ ديگر ، هان تو ديگرسان بگری
بر خزان ِ خطّه‌ی ِ ايران بگری
بود آباد آن‌زمان ، پا کوفتی
گشت ويران ؛ حال بر ويران بگری
خاک ِ ايران رفت بر باد ، ای دريغ
زين پريشانی و زين حِرمان بگری
ديو‌خيمی آتش اندر زد به مُلک
هان ، بر اين آتش جگر‌بريان بگری
سرنوشت ِ آدمی در دست ِ ديو
تيره‌بختی را بر اين انسان بگری
خوک ، اظهار ِ تقدّس می‌کند
روبَه عارف گشته ؛ بر عرفان بگری
هر خری لقمان شده ؛ وا حکمتا
نکبت‌اش بين ، رو تو بر لقمان بگری
جهلِ‌‌مان بر آتش ِ غم‌مان نشاند
بيش ، بر اين درد ِ بی‌درمان بگری
چنگ و دندان تيز کرده گرگ ِ هار
از غضب بر هم بنه دندان ؛ بگری
کاين‌زمان فريادرس مرگ است و بس
( ؟؟؟ ) [1]
کو سواری تا که جولانی کند
بر يلان ِ عرصه‌ی ِ ميدان بگری
تيغ می‌نالد که مُردم ز انتظار
زنگخورد ِ خنجر ِ برّان بگری
ابر ِ اندوهان نه‌اش برقی و رعد
رو بر اين بی‌حاصلی گريان بگری
گوش‌ها را وای ِ فرياد آرزوست
وز تب ِ ذلّت نه جز هذيان ؛ بگری
مرغ ِ شوم ِ نااميدی ناله کرد
رو چنان‌چون روح ِ سرگردان بگری
بر بلای ِ نان ، کزو نبوَد رها
مرد را بر درگه ِ دُونان بگری
چون بديدی خويش را مغلوب ِ ترس [2]
رو هميدون زار بر عصيان بگری
دوست را کرده رها در کام ِ خصم
رو بر اين عهد و بر اين پيمان بگری
پشت ِ هم آماج ِ خنجر کرده‌ايم
فتح ِ ذلّت را تو بر اِخوان بگری

تا نخشکد مر درخت ِ غيرت‌ات
گاه‌گاهی همچو من غضبان بگری
سيل گردد شايد اين باران ِ اشک
برکَنَد مر ديو را بنيان ؛ بگری
نايدم کار ِ دگر ؛ ای همچو من
گر نه‌ات کار ِ دگر بتوان ، بگری

آتش ِ امّيد اندر دل مکُش
گاه‌گاهی نيز هم خندان بگری !

22 و 25 اسفند 1363

$
يادآوری :
قطعه در اصل بی‌عنوان است . حالا هم ، نتوانستم عنوان ِ مناسبی برای ِ آن بيابم ؛ و ناچار اين دو کلمه را به جای ِ عنوان نوشتم . من در اين يک‌گوشه‌ی ِ کار – مثل ِ بسياری ديگر از گوشه‌کناره‌ها – تقريباً فاقد ِ استعدادم ؛ در‌حالی‌که عنوان ِ شعر ، شعرگونه ، داستان ، و اصولاً هر نوع نوشته‌ای ، از بخش‌های ِ مهمّ ِ آن به شمار می‌رود .

?
پابرگ :
[1] جای ِ مصرع در دفتر خالی است . هيچ‌وقت سعی نکرده‌ام آن را پر کنم . شايد هم نتوانسته‌ام . عجيب است . در اين نزديک به ربع ِ قرن ( ! ) ، شايد بيش از دو‌هزار بيت ساخته باشم ( بلکه ، حتّی برای ِ برخی مواضع ِ مخدوش در نسخه‌های ِ خطّی ِ اشعار ِ کهن ِ پارسی ، وجوه ِ احتمالی ِ گاه بسيار زيبا پيشنهاد کرده‌ام ) ؛ امّا از کامل‌کردن ِ اين بيت فرو‌مانده‌ام ! اين‌لحظه مصرعی به نظرم می‌رسد :

عاجلاً زين عجز ِ بی‌پايان بگری !

با اين‌حال ، اگر شما که اين قطعه را می‌خوانيد ، هوس و حوصله کرديد و مصرع ِ کوبنده‌ی ِ مناسبی ساختيد و گفتيد ، حتماً در کامنت بنويسيد تا آن را اينجا – و اگر کامل پسند کردم ، در اصل ِ قطعه – بياورم !
[2]در اصل ، « مرد » بوده ؛ بعدها « قوم » به نظرم رسيده ؛ و ضمن ِ تايپ ، « خويش » را از همه مناسب‌تر ديدم !

چون بديدی خويش را مغلوب ِ ترس
رو هميدون زار بر عصيان بگری